Mijke van Wijk maakte met Tante Jos een succesvolle podcast over haar oudtante, een bekende verzetsheldin. Maar de podcastmaker heeft een grote familie en ze blijkt ook een oudoom te hebben die in de oorlog een heel andere kant op ging. Deze oom Matje was politieagent en zat bij de Waffen-SS. Daar is hij ook voor veroordeeld. Maar wat hij precies gedaan had, was in de familie niet bekend: daar werd liever niet over gepraat. Van Wijk duikt weer het verleden in en ontdekt dat Matje misschien wel helemaal niet zo fout was als hij leek.
In een bruine kroeg in Maastricht hangt een portret van oom Matje, tussen andere portretjes van stamgasten. Hij was fout in de oorlog, zo gaat het verhaal in zijn familie. Het is de oudoom van journalist Mijke van Wijk en ze gaat op onderzoek uit. Hij blijkt een veroordeeld Waffen-SS-er en ze vindt zijn rechtbankdossier. Maar wie oom Matje nou werkelijk is, laat zich moeilijk raden. Een meedogenloze SS-er zegt de één. Hij gebruikte zijn positie om Joden te redden, verklaart een ander. Deze podcast gaat over dubbellevens, spionage en broederliefde. Maar het is vooral een verhaal over dat niets is wat het lijkt.
Tante Jos
Jos Gemmeke zat in de illegale pers, was koerierster en werd in Engeland opgeleid tot geheim agent. Jos was de oudtante van Mijke van Wijk en zij groeide op met verhalen over de verzetsheldin Jos. Kort voor haar dood ontmoeten zij elkaar. Mijke wil alles weten over haar oorlogsverleden, over haar dropping in maart 1945 en de geheime opdracht die zij kreeg van de Engelsen. Maar het geheugen van Jos laat haar behoorlijk in de steek. Na de dood van Jos gaat Mijke op zoek naar de dossiers en rapporten die de Britten over haar hebben bijgehouden. En wat blijkt: een aantal verhalen dat tante Jos altijd vertelde, ligt toch wat anders… Tante Jos is een verhaal in vijf afleveringen.
Shownotes
Research, regie, tekst en montage: Mijke van Wijk
Dramaturgie en begeleiding: Simon Heijmans.
Eindredactie Marion Oskamp.
Eindmixage en sounddesign Arno Peeters.
Muziek: Arie Visser.
Productie en coördinatie: Tharisia Koorndijk en Geesje Oostland.
Dank in alfabetische volgorde: Johan van der Gun, Jelle Hooiveld, Thomas Köhler, Guus Meershoek, Evertjan van Roekel. Tonnie van de Sarphatistraat en Joke en Henri van de Struys.
De mensen die fragmenten hebben ingesproken in alfabetische volgorde: Jan Ad Adolfsen, Sanne Blankena, Maarten Bleumers, Jonny Boston, Axel van der Ende, Teun Eijsink, Arend de Geus, Koen van Huijgevoort, Sven Schuster, Stefan Stasse.
Deze podcast kwam tot stand met steun van het Vfonds, het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het Cultuurfonds.
In Den Haag ligt het grootste oorlogsarchief van Nederland: het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Hierin zitten de dossiers van zo’n 425.000 Nederlanders die ervan werden verdacht te hebben gecollaboreerd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Om dit archief is de laatste tijd veel te doen geweest. Het zou helemaal gedigitaliseerd worden en in fases online komen vanaf januari 2025. Maar vanwege de privacywetgeving ging dit op het laatste moment niet door. Voorlopig blijft alles zoals het was: het CABR is alleen in te zien voor familie, journalisten of onderzoekers, in de studiezaal in Den Haag.
Onderzoek doen in dit archief is lastig. Waar moet je op letten, wat zijn de valkuilen? En hoe kom je achter het échte verhaal? Mijke van Wijk neemt je mee met Edwin Klijn, projectleider van Oorlog voor de Rechter van het Nationaal Archief.
Mixage: Bart Schulz
Muziek: Arie Visser
Coördinatie: Geesje Oostland
Interview, tekst, regie: Mijke van Wijk
Met dank aan Edwin Klijn en de medewerkers van het Nationaal Archief.
